Süni intellekt bizi niyə həmişə haqlı çıxarır? – GİZLİ TƏHLÜKƏ

Süni intellekt əsaslı çatbotlar, xüsusilə “ChatGPT” kimi platformalar gündəlik həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. İnsanlar artıq təkcə məlumat almaq üçün deyil, fikir bölüşmək, qərar vermək və hətta emosional dəstək tapmaq üçün də bu alətlərə müraciət edirlər. Lakin bu rahatlığın arxasında ciddi bir təhlükə gizlənir: süni intellekt istifadəçini çox vaxt tənqid etmir, əksinə, onu haqlı çıxarmağa çalışır.

Süni intellektlər istifadəçi ilə mübahisə etmək üçün deyil, onu məmnun etmək üçün hazırlanıb. Buna görə də bir çox hallarda yanlış, birtərəfli və ya təhlükəli fikirlərə birbaşa “yanlışdır” demək əvəzinə, alternativ variantlar təklif edir, fikri yumşaldır və ya dolayısı ilə təsdiqləyir. Bu isə istifadəçidə “deməli, mən düz düşünürəm” təsəvvürü yarada bilər.

Əgər bir insan yanlış düşüncə ilə süni intellektə müraciət edirsə və qarşılığında açıq etiraz yox, dolayısı ilə dəstək alırsa, bu fikir daha da möhkəmlənə bilər. Psixologiyada bu hal “təsdiqləmə meyli” (confirmation bias) kimi tanınır. Süni intellekt isə istəmədən bu meyli gücləndirə bilər.

“ChatGPT” və oxşar sistemlər “doğru–yanlış” hakimliyi aparan bir qurum deyil. Onlar əsasən ehtimallara, ümumi nümunələrə və istifadəçi məmnunluğuna əsaslanır. Bu isə o deməkdir ki, süni intellekt bəzən etik, sosial və ya elmi baxımdan problemli fikirlərə qarşı kifayət qədər sərt mövqe sərgiləmir.

Bu təhlükə xüsusilə gənclər, qərarsız insanlar və emosional dəstək axtaran istifadəçilər üçün daha ciddi hesab olunur. İnsanlar süni intellekti “ağıllı məsləhətçi” kimi qəbul etdikdə, onun dediklərini sorğulamadan qəbul etmə riski artır.

Mütəxəssislər hesab edir ki, süni intellektdən istifadə edərkən onu son qərar verən deyil, sadəcə yardımçı vasitə kimi görmək vacibdir. Hər deyilən məlumatı yoxlamaq, alternativ mənbələrlə müqayisə aparmaq və tənqidi düşüncə qabiliyyətini qorumaq əsas şərtdir.

“ChatGPT” kimi alətlər güclü və faydalıdır, lakin onlar həmişə haqlı olduğumuzu sübut etmək üçün mövcud deyil. Əksinə, bəzən bizi səhv istiqamətə sürükləyə biləcək bir “rahatlıq zonasına” salırlar. Süni intellektlə düzgün münasibət qurulmadıqda, bu texnologiya informasiya mənbəyindən çox, düşüncə güzgüsünə çevrilə bilər və bu güzgü hər zaman həqiqəti əks etdirməyə bilər.

Altay