Afrika qəbilələrinin QƏRİBƏ ADƏTLƏRİ

Toy mərasimləri hər bir cəmiyyətin dünyagörüşünü, dəyərlərini və həyat fəlsəfəsini açıq şəkildə əks etdirən ən mühüm hadisələrdən biridir. Afrikanın qəbilə toplumlarında isə toy sadəcə iki insanın ailə qurması deyil, bütöv bir icmanın iştirakı ilə baş verən, qədim inanclarla yoğrulmuş müqəddəs bir mərasimdir. Bu qəbilələrdə evlilik sevginin deyil, məsuliyyətin, gücün, sədaqətin və cəmiyyət qarşısında yetkinliyin sübutu kimi qəbul olunur.

Afrika qəbilələrinin toy adətləri ilk baxışdan qəribə, hətta sərt görünə bilər. Lakin bu mərasimlərin hər biri yüzilliklərin sınağından çıxmış, təbiətlə insan arasındakı bağın, ailənin və nəsil davamlılığının rəmzinə çevrilmiş dərin mənalar daşıyır. Burada toy bəzək-düzək və nümayiş yox, insanın kimliyini, dözümünü və topluma layiqli üzv olub-olmadığını göstərən bir sınaqdır.

Məhz bu baxımdan Afrika qəbilələrinin toy adətləri müasir dünyanın süni və tələsik münasibətlərindən kəskin şəkildə fərqlənir. Onlar bizə ailənin mahiyyətini, adətlərin gücünü və zamanın dəyişməsinə baxmayaraq qorunan dəyərlərin əhəmiyyətini xatırladır.

Sizi bəzi qəbilələrin toy adətləri ilə tanış edirik:

Afrikanın cənubunda yaşayan Mursi qəbiləsində qadınlar alt dodaqlarına torpaqdan hazırlanmış dairəvi lövhələr taxırlar. Bu lövhələr zamanla dodağın genişlənməsinə səbəb olur. Qəbilə daxilində bu, gözəllik, yetkinlik və ailə qurmağa hazır olmağın göstəricisi hesab edilir. Qadının dodağının böyüklüyü onun ailəsinin nüfuzunu və cəmiyyətdəki mövqeyini də ifadə edir. Qəribə görünsə də, bu adət həmin toplum üçün estetik anlayışın əsasını təşkil edir.

Şimali Namibiyada yaşayan Himba qəbiləsi isə sadə həyat tərzi ilə seçilir. Onlar az geyinir, lakin bədənlərini xüsusi qarışıqlarla qoruyurlar. Kərə yağı, bitkilər və təbii maddələrdən hazırlanan bu qarışıq dərini günəşdən qoruyur və bədənə qırmızı çalar verir. Bu rəng torpağın bərəkətini, qanı və həyatı simvolizə edir. Himba qadınları üçün bu yalnız gözəllik deyil, həm də təbiətlə birliyin ifadəsidir.

Anqolada yaşayan Mucaşana qəbiləsində qadın üçün ən önəmli bəzək saçdır. Saç forması qadının ailə vəziyyətini, sosial statusunu və hətta hansı mərhələdə olduğunu göstərir. Bayram günlərində saçlara xüsusi məcunlarla müxtəlif formalar verilir. Bu, qadının özünü ifadə etmə vasitəsidir.

Himba qəbiləsinin həyatında əmək bölgüsü də maraqlıdır. Əsas fiziki işlərin böyük hissəsini qadınlar görür. Su daşımaq, ev tikmək, heyvanlara baxmaq, uşaqları böyütmək onların üzərinə düşür. Bu isə qadının cəmiyyətdəki gücünü və rolunu göstərir.

Keniyada yaşayan Samburu qəbiləsi yarımköçəri həyat sürür. Qəbilədə ən yaşlı şəxs əsas qərar verən sayılır. Evlilik məsələlərində də yaş və yetkinlik əsas meyar hesab olunur. Bu cəmiyyətlərdə ailə yalnız iki insanın deyil, bütün toplumun məsuliyyəti kimi qəbul edilir.

Masay qəbiləsi isə Afrikanın ən tanınmış tayfalarından biridir. Onlar üçün güc, dözümlülük və cəsarət əsas dəyərlərdir. Gənc oğlanlar müəyyən mərasimlərdən keçərək döyüşçü statusu qazanır. Məşhur tullanma rəqsi zamanı ən yüksəyə tullanan gəncin diqqət çəkməsi və bəyənilməsi təsadüfi deyil. Burada fiziki güc ailə qurmağa layiqlilik ölçüsü sayılır.

Nigeriyada bəzi bölgələrdə gəlinin köklüyü rifah və xoşbəxtliyin əlaməti kimi qəbul edilir. Gəlin evlənməzdən əvvəl xüsusi qayğı ilə bəslənir. Arıq qalmaq isə ailə üçün utanc sayılır. Bu adət həmin cəmiyyətin gözəllik anlayışını və ailə dəyərlərini əks etdirir.

Efiopiyada yaşayan Hamar qəbiləsində isə evlilik oğlan üçün ciddi sınaqdan keçir. O, fiziki cəhətdən güclü və dözümlü olduğunu sübut etməlidir. Bu sınaqdan keçə bilməyən gəncin ailə qurmasına icazə verilmir. Bu adət ailənin təsadüfi yox, məsuliyyətli qərar olduğunu göstərir.

Dəniz